Oude Lebena

Lebena (Levin) was een welvarende oude stad, gelegen aan de zuidelijke voet van de Asterousia bergen, aan de kust waar nu de nederzetting Lentas ligt. Het was een haven van Gortynen beroemd om zijn Asklepieion (genezingstempel) die werd bezocht door aanbidders uit alle hoeken van de wereld. Kreta en Libië.

De naam Lebenais is waarschijnlijk van Fenicisch van oorsprong (labi = leeuw) en werd geïnspireerd door de manier waarop het schiereiland ten westen ervan op een leeuwenkop lijkt. Het gebied werd voor het eerst bewoond tijdens het laatste neolithicum. Gezien de vele archeologische vondsten in de Proto-Minoïsche graven die in het gebied werden opgegraven, bloeide er een nederzetting in de Proto-Minoïsche periode. Het lijkt erop dat deze eerdere nederzetting al handelsrelaties had opgebouwd met Egypte, het oosten en de Cycladen. De stad bereikte echter haar hoogtepunt tijdens de Hellenistische en vooral de Romeinse jaren, toen Gortyn werd de machtigste stad Kreta. Lebena was zijn haven, en ook de plaats gekozen door de Gortynians om een heiligdom van Asklepiosin de 4e eeuw voor Christus. Dit was vergelijkbaar met het Asklepieion van Epidaurus in de Peloponnesos. Dit heiligdom, waar Asklepios en Hygeia werd vereerd, werd gebouwd bij een therapeutische thermale bron. Het was een beroemd centrum voor hydrotherapie en fysiotherapie en het fungeerde ook als sanatorium.

Halverwege de 1e eeuw na Christus werd het gebied opgeschrikt door een zware aardbeving die het heiligdom en een groot deel van de stad volledig verwoestte. Er wordt vermeld dat de kustlijn veranderde en de zee zich meer dan 1 kilometer terugtrok (7 stadia = 1.296,05 meter). De stad werd echter herbouwd en bleef enkele eeuwen lang een zeer belangrijk handelscentrum. Tijdens de Eerste Byzantijnse periode werden twee opmerkelijke basilieken gebouwd in Lebenawaarvan vandaag de dag nog sporen te zien zijn. De nederzettingen in het gebied waren verlaten als gevolg van de voortdurende piratenaanvallen die plaatsvonden in de 7e eeuw na Christus, een voorloper van de daaropvolgende Arabische bezetting.

Het gebied heeft geen georganiseerde archeologische vindplaats, maar sporen van het verleden zijn duidelijk zichtbaar in en rond de huidige nederzetting van Lentas. De Asklepieiondat gebouwd was op een kunstmatig platform, met een majestueuze trap die erop uitkwam. Het platform was bedekt met marmeren platen en de omtrek was versierd met mozaïeken. De overgebleven muren van de tempel waren gebouwd met bakstenen en bedekt met wit marmer. Er zijn ook twee hoge marmeren zuilen te zien en een 6 meter lange sokkel waarop de beelden van Asklepios en Hygeiais bewaard gebleven op de westelijke muur. Helaas werden de beelden tientallen jaren geleden vernietigd door lokale boeren die geloofden dat er een schat in verborgen zat.

Ten noorden van het heiligdom was een grote galerij (stoa) waarin de vertrekken van de priesters en de avaton (= heilige plaats of ruimte waar de toegang beperkt of verboden was) van het heiligdom mogelijk bestond. Alleen patiënten konden de avatonen dat deden ze alleen om te slapen. Dit maakte deel uit van hun behandelplan en men geloofde dat ze na een diepe nachtrust hier therapeutische dromen zouden hebben en weer gezond wakker zouden worden.

Er is een fontein gevonden aan de oostkant van het heiligdom; deze markeerde waarschijnlijk het middengedeelte van een eerdere structuur van het heiligdom en de locatie van de therapeutische bron waarboven de fontein was gebouwd. Een andere belangrijke archeologische vondst is de schatkamer, die zich op de westelijke galerij van het heiligdom bevindt. Onder de vloer werd nog een mozaïekvloer gevonden, verdeeld in twee secties. Het ene deel toont een zeepaardje omringd door een herhaald spiraalontwerp en het andere deel stelt twee palmbomen voor. Deze vloer beschermde een ondergrondse crypte, die was afgesloten door een bedekking met een slot. Deze bedekking werd in de crypte gevonden, gebroken, mogelijk vernield door plunderaars uit de laat-Romeinse periode of de Byzantijnse jaren. Volgens een inscriptie waren alle offers gewijd aan god Asklepios werden in deze crypte bewaard.

Een Vroeg-Byzantijnse basiliek uit de 5e of 6e eeuw na Christus werd opgegraven ten oosten van de Asklepieion. Het had drie zijbeuken, een houten dak en een narthex. De materialen die gebruikt werden voor de bouw kwamen van gebouwen uit de Hellenistische en Roman periode. De basiliek zelf werd oorspronkelijk gebouwd in het midden van de 5e eeuw na Christus, verwoest in het midden van de 6e eeuw en vervolgens herbouwd, in dezelfde grootte en vorm.